Budżet zaczyna się od trybu
Uporządkowane działania, jasno określone cele i dobrze przemyślany harmonogram to podstawa efektywnego zarządzania – niezależnie od branży. W samorządzie to szczególnie istotne. Gdy wszystko zaczyna się piętrzyć jesienią, a nadgodziny stają się codziennością, często okazuje się, że wiele spraw można było przewidzieć wcześniej.
Dlatego warto już teraz przyjrzeć się procedurom, które stanowią fundament planowania budżetu w jednostkach samorządu terytorialnego. Czy nasze dokumenty wewnętrzne są aktualne? Czy instrukcje są dostosowane do obecnych realiów? Czy na pewno odpowiadają na potrzeby jednostki?
Z myślą o tych pytaniach 18 czerwca 2025 r. zorganizowaliśmy dla Was webinar, który spotkał się z dużym zainteresowaniem. W jego trakcie pojawiło się wiele ważnych i trafnych pytań – dziś wracamy do nich i dzielimy się odpowiedziami.
Zajrzyjcie do poniższego podsumowania – być może znajdziecie tam rozwiązania, które pomogą Wam spokojnie wejść w kolejny sezon budżetowy, bez presji i chaosu.
Kiedy zaktualizować uchwałę w sprawie trybu prac nad projektem budżetu?
Najlepiej… teraz.
Warto pamiętać, że uchwała w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej nie jest tylko wewnętrznym dokumentem – podlega nadzorowi Regionalnej Izby Obrachunkowej (RIO). A to oznacza, że każda jej zmiana trafia do oceny zgodności z prawem.
Zgodnie z przepisami, RIO ma 30 dni od dnia doręczenia uchwały na dokonanie jej analizy i ewentualne stwierdzenie nieważności, jeśli zawiera błędy prawne.
Dlatego właśnie – moim zdaniem – najlepszy moment na aktualizację tych zapisów to trzeci kwartał roku. To wystarczająco wcześnie, by uniknąć presji związanej z jesiennym spiętrzeniem prac budżetowych, a jednocześnie na tyle blisko końca roku, by uwzględniać najnowsze potrzeby i zmiany w otoczeniu prawnym.
Jeśli nie jesteś pewien, czy Twoja uchwała jest nadal aktualna i adekwatna do obecnych warunków – warto to sprawdzić właśnie teraz.
Czy można taką uchwałę zmienić np. we wrześniu?
Tak, oczywiście.
Zmiany uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej są możliwe w dowolnym momencie roku budżetowego. Żadne przepisy nie ograniczają terminu, w którym organ stanowiący może podjąć nową uchwałę lub znowelizować obowiązującą.
Kluczowe jest jednak jedno: jasne i precyzyjne określenie daty wejścia w życie uchwały. To właśnie ten zapis decyduje, od kiedy nowe zasady mają zastosowanie i według jakiego trybu należy prowadzić dalsze prace nad budżetem.
W praktyce warto zadbać o to, by zmiany nie wprowadzały chaosu organizacyjnego – szczególnie jeśli dotyczą bieżącego roku. Dlatego wszelkie aktualizacje dobrze jest planować z wyprzedzeniem i uwzględnieniem harmonogramu prac nad budżetem.
Do kiedy można zaktualizować uchwałę w sprawie trybu prac?
W teorii, tak jak wyżej wspomniano, nie ma przeszkód, aby zaktualizować taką uchwałę w dowolnym momencie roku. Warto jednak podejść do tego tematu pragmatycznie. Uchwała określająca tryb prac nad budżetem wpływa na sposób przygotowania najważniejszego dokumentu finansowego jednostki – projektu uchwały budżetowej. Dlatego jej zmiana powinna nastąpić z odpowiednim wyprzedzeniem.
Najlepszym rozwiązaniem jest zaktualizowanie uchwały do końca sierpnia. Dlaczego? Po pierwsze – pozwala to skorzystać z nowych przepisów przy planowaniu budżetu na kolejny rok. Po drugie – daje czas na ewentualną reakcję, gdyby Regionalna Izba Obrachunkowa dopatrzyła się uchybień w nowym brzmieniu uchwały. Wcześniejsze przyjęcie dokumentu pozwala na dokonanie ewentualnych korekt bez presji czasu.
Czy jest możliwość omówienia uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej dla powiatu?
Tak. Uchwała dla powiatu różni się od uchwały dla gmin, w związku z koniecznością uwzględnienia w zapisach wytycznych wynikających z art. 53 ustawy o samorządzie powiatowym: Rada powiatu, określając tryb prac nad projektem uchwały budżetowej, uwzględnia w szczególności obowiązki powiatowych służb, inspekcji i straży w toku prac nad tym projektem.
Poza tym jednym aspektem, uchwały są podejmowane na podstawie tych samych zapisów ustawy o finansach publicznych. Jako przykład obowiązującej uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej w powiecie można podać uchwałę podjętą w 2022 roku, dostępną pod niniejszym linkiem: przykład uchwały. Regionalna Izba Obrachunkowa w Opolu nie miała do niej żadnych zastrzeżeń. Warto jednak pamiętać, że różne składy orzekające RIO mogą przyjmować odmienne podejścia interpretacyjne. Dlatego przed przystąpieniem do aktualizacji obowiązującej uchwały, warto uprzednio zapoznać się z aktualnymi wytycznymi właściwej terytorialnie izby obrachunkowej.
RIO w Gdańsku stoi na stanowisku, że Włodarz nie może wnieść autopoprawek do gotowego projektu uchwały budżetowej. Czy to stanowisko jest słuszne?
W praktyce orzeczniczej można znaleźć liczne przykłady potwierdzające to stanowisko. Trafnie ujęła to m.in. RIO we Wrocławiu w uchwale nr 85/2010 z dnia 27 października 2010 r., w której wskazano: „(...) Do czasu podjęcia uchwały budżetowej, jednak nie później niż do dnia 31 stycznia roku budżetowego, projekt ten jest podstawą gospodarki finansowej (art. 240 ust. 1 ufp). A zatem tylko tak przedstawiony projekt może stanowić podstawę gospodarki finansowej w przypadku nieuchwalenia budżetu w terminie ustawowym, a nie zmieniony projekt uwzględniający wnoszone przez organ wykonawczy poprawki. W świetle wskazanych przepisów nie ma podstaw prawnych do dokonywania zmian w projekcie uchwały budżetowej przekazanym organowi stanowiącemu.”
Z powyższego wynika, że projekt budżetu – po jego formalnym złożeniu organowi stanowiącemu (radzie gminy, powiatu lub sejmikowi) – nie powinien być jednostronnie zmieniany przez organ wykonawczy. Ewentualne korekty mogą być dokonywane w formie poprawek w toku prac rady, a nie jako tzw. autopoprawki włodarza w rozumieniu swobodnego modyfikowania już złożonego dokumentu.
Czy można założyć wzrost wynagrodzeń w 2026 roku o stałą kwotę (np. 300 zł), zamiast o procent (np. 3%)?
Z prawnego punktu widzenia nie istnieją przepisy, które zakazywałyby przyjęcia takiego rozwiązania. Zarząd jednostki samorządu terytorialnego ma swobodę w kształtowaniu założeń do projektu budżetu, w tym również dotyczących planowanego wzrostu wynagrodzeń.
Przyjęcie wzrostu o stałą kwotę – np. 300 zł dla każdego pracownika – jest zatem formalnie dopuszczalne. W praktyce jednak takie podejście nie jest powszechnie stosowane. Powód jest prosty: systemy wynagrodzeń są zwykle zróżnicowane, a procentowy wzrost lepiej odzwierciedla proporcje między stanowiskami oraz pozwala zachować spójność struktury płac.
Dlatego choć możliwe, zastosowanie podwyżki kwotowej może budzić wątpliwości natury praktycznej i organizacyjnej – szczególnie w jednostkach, gdzie obowiązuje rozbudowana siatka płac.
